Tác giả: Nguyễn Hải Hoành
Trong suốt một thời gian dài, dư luận Trung Quốc luôn quan tâm đến vấn đề tại sao nước này không giành được giải Nobel trong lĩnh vực khoa học. Với một nền văn minh lâu đời và dân số lớn, Trung Quốc chỉ mới giành được một giải Nobel Khoa học vào năm 2015. Với tất cả những thành tựu vĩ đại của mình, vì sao Trung Quốc không thể như các nước phương Tây?
Đi tìm lời giải đáp
Với nền văn minh lâu đời và dân số lớn, Trung Quốc đã cố gắng tìm hiểu vấn đề này để tìm ra nguyên nhân tại sao họ không thể đạt được số lượng giải Nobel tương xứng. Một số người cho rằng nguyên nhân nằm trong các khiếm khuyết về phương pháp nghiên cứu, tư tưởng triết học và giá trị quan của Trung Quốc.
Người ta cũng lo ngại về việc Trung Quốc không có nền tảng vững chắc về hệ thống logic hình thức và công tác thực nghiệm khoa học nhằm tìm ra quan hệ nhân quả. Có người còn đề cập đến ảnh hưởng của Kinh Dịch đối với tư duy của người Trung Quốc.
Lời giải đáp gây sốc
Vào năm 2004, nhà khoa học người Hoa Dương Chấn Ninh đã đọc một báo cáo về “Ảnh hưởng của Kinh Dịch đối với văn hóa Trung Quốc” tại một diễn đàn văn hóa ở Bắc Kinh. Báo cáo này đã gây sốc trong dư luận.
Theo Dương Chấn Ninh, Kinh Dịch ảnh hưởng đến phương thức tư duy của người Trung Quốc và đây là một trong những nguyên nhân quan trọng làm cho khoa học cận đại không thể phát triển tại nước này. Ông cho rằng trong Kinh Dịch, người Trung Quốc chỉ sử dụng phương pháp quy nạp mà không có phương pháp suy diễn, điều này làm cho tư duy của họ không thể có tính logic.
Ông cũng nhấn mạnh rằng ông không phản đối triết học truyền thống Trung Quốc, nhưng hiểu rằng phương pháp tư duy phi logic của Kinh Dịch làm cho việc phát triển khoa học cận đại không thể xảy ra tại Trung Quốc.
Tranh cãi
Báo cáo của Dương Chấn Ninh đã gây tranh cãi trong giới Quốc học và Dịch học Trung Quốc. Một số người cho rằng ông không hiểu Kinh Dịch mà chỉ nói những lời không có cơ sở. Tuy nhiên, các nhà khoa học đối lập nhận định rằng ông đã phân tích một cách chính xác ảnh hưởng của Kinh Dịch đối với tư duy của người Trung Quốc.
Dương Chấn Ninh giải thích rằng ông chỉ nêu lên 20% lý luận tiêu cực về Kinh Dịch trong báo cáo của mình, nhưng dư luận chỉ nhìn vào phần tiêu cực đó. Ông cho rằng việc Trung Quốc không có phương pháp suy diễn là một nguyên nhân chính khiến cho việc phát triển khoa học cận đại gặp trở ngại trong nước này.
Tạm kết
Việc nhà khoa học có uy tín lớn như Dương Chấn Ninh phê phán Kinh Dịch đã khiến người Trung Quốc nhận thấy cần xem xét lại quan điểm đối với các kinh điển văn hóa truyền thống. Việc này cũng đặt ra câu hỏi về nhận thức về lịch sử văn minh của người Trung Quốc và tại sao các lĩnh vực như khoa học và công nghệ vẫn đang phát triển chậm chạp ở nước này.
Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Trung Quốc và cần quan tâm đến việc các người Trung Quốc đánh giá, kế thừa và phát huy nền văn hóa truyền thống của họ như thế nào. Bằng việc hiểu rõ nguyên nhân này, chúng ta có thể nhìn nhận được vấn đề lạc hậu của mình trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.